Het magazine voor Natuurfotografen

Nederpix.nl Forum Index -> Techniek


Onderwaterfotografie

 
Post new topic   Reply to topic
View previous topic :: View next topic  

Author
Message
Arjen Drost
Admin
Admin


Gender: Male
Age: 47
Joined: 29 Sep 2005
Posts: 13141
Location: Groningen
Offline

View user's profile Send private message Visit poster's website
PostPosted: Sun 17 Apr 2011, 20:29    Post subject: Onderwaterfotografie
Fotografie onder water, voor velen nog onontgonnen gebied. Wat heb je nodig? Waar moet je rekening mee houden? Dat is afhankelijk van wat jij zelf wilt, waar je wil fotograferen, en hoeveel geld je (er voor over) hebt. Wil je duiken en ondertussen ook foto’s maken? Wil je al snorkelend foto’s maken? Werk je met een aquarium? Heb je een specifieke foto of onderwerp in gedachten en moet je hiervoor toevallig in het water zijn?

Originele auteur: Vincent Rijnbende (Vinz1980)

Hoe dieper je wil gaan en hoe moeilijker de omstandigheden des te meer eisen stel je aan jezelf en aan je apparatuur.


Pijlstaartrog - Taeniura meyeni - Malediven - 26 m diep, onder een koraalrif, belicht met 1 lamp

Waarom is fotografie anders onder water?
Omdat het licht onder water anders is. Onder water is er minder licht, dit wordt onder andere veroorzaakt doordat een deel van het zonlicht weerkaatst op het wateroppervlak. Dus: rond de middag op het hoogste punt van de zon, hoogzomer, heb je nog het meeste licht onder water. Het tweede punt is absorptie van kleuren; iedere meter die licht door water aflegt, wordt een deel van het licht geabsorbeerd. Als je dieper gaat verdwijnt eerst het rood, dan oranje, dan geel en paars, al snel blijft alleen blauw en groen over en uiteindelijk (diepzee) wordt het zelfs helemaal donker. Het absorberen van kleuren geldt voor iedere meter afgelegd door water, dus als ik op 10m diep naar een voorwerp kijk op 20m afstand, ziet dit net zo blauw als ik dit onderwerp op 30m diep van dichtbij zou bekijken.


Weerkaatsing licht op wateroppervlak – penetratie van licht in water (kleurverlies)

Dit geldt al voor kristalhelder water maar water bevat altijd ‘zweefdeeltjes’: algen, zand, plankton, etc… Deze deeltjes versterken het effect dat het donkerder wordt naarmate je dieper gaat, ieder stofdeeltje waar van boven licht op valt, creëert onder zich een schaduw (parasol effect). In Nederlands zoet water is het zelfs overdag op 25 meter diep al heel erg donker.

Ook bepaalt de hoeveelheid zweefdeeltjes het zicht, onder water is het eigenlijk altijd ‘mistig’. Je zicht vervaagt naarmate de afstand groter wordt en als je ver genoeg kijkt zie je alleen maar groene of blauwe waas. Het zicht is over het algemeen in zoet water slechter dan in zout water. In nederlands zoet water mag je al blij zijn met 4 tot 6 meter, vaak is het minder, slechts een heel enkele keer zal je meer dan 6meter aantreffen. In verre oorden waar het lekker warm is en aantrekkelijk om op vakantie te gaan, heb je in zee/oceaan meestal minimaal 10m zicht, tot wel 20, 30, 40. In bepaalde bergmeren/rivieren kan ook heel helder zoet water zijn, maar dat is dan ijskoud.
Het zicht bepaalt ook hoe dichtbij je bij je onderwerp moet komen om dit duidelijk/helder/scherp in beeld te krijgen. Iedere meter water tussen onderwerp en sensor in je camera bevat deeltjes die het beeld vervagen. Daarom worden er onder water ook veel macro- en groothoekobjectieven ingezet, je moet er dicht op zitten, meer dan 100mm kom je onderwater nooit tegen.


Amphiprion nigripes - Malediven anemoonvis – Macro van anemoonvis in anemoon, belicht met 1 lamp

Wat te doen met het verlies aan kleur en lichtsterkte?
Zo’n beetje iedere digitale camera heeft tegenwoordig een handmatige instelling van de witbalans. Door een wit voorwerp mee te nemen (plastic o.i.d.) en op de gewenste diepte en afstand van het onderwerp een meting uit te voeren, zal de witbalans zo ingesteld worden dat het witte voorwerp er op de vastgelegde foto’s ook wit uitziet, en niet blauwig of groenig. Dit heeft wel zijn beperkingen; wat er niet is, kan de camera ook niet maken. Als je op 20m diepte probeert een wit voorwerp, wit uit te laten zien dan moet de camera de kleurkanalen zover oprekken dat de kwaliteit van het beeld er fors onder lijdt.
Een ander nadeeel is dat je dit op iedere diepte opnieuw moet doen om de kleuren absorptie te compenseren. Ook heb je nog niks gedaan aan het verlies aan lichtsterkte.

Er zijn ook kleurfilters te koop die je bv als voorzetlens voor je objectief schroeft, deze zijn vaak rood, oranje of rose van kleur. Hierdoor krijgt al het licht dat binnenvalt een kleurtje mee, als je vervolgens je witbalans opnieuw instelt zullen je onderwerpen weer de originele kleuren benaderen. Dit heeft wel nog steeds de beperking dat de optimale instelling maar op 1 diepte geldig is, je een maximum diepte hebt waarbij dit effectief goed werkt en dat het ook nog iets aan lichtsterkte kost (bv 1/3 stop).

Naarmate je dieper gaat wordt het steeds donkerder, je moet dan gaan werken met hogere ISO waardes, waardoor je weer meer ruis krijgt. Dan zit er nog maar 1 ding op: het meebrengen van je eigen licht, in de vorm van flitser(s) of lamp(en). Doordat het licht van je flitser of lamp alle kleuren van het zichtbare spectrum bevat kan je het onderwerp tonen in originele kleuren. Als je 1 meter van je onderwerp af bent, heeft het licht slechts 2 meter afgelegd tot het op je sensor valt, en bevat dus nog alle kleuren. Hoe groter de afstand tot het onderwerp of de achtergrond hoe minder effect het kunstmatig licht heeft.


Langstekel egelvis - Diodon holocantus – nabij Jamaica – Onderwerp belicht, achtergrond blauw

Het gebruik van lampen of flitsers heeft hele grote voordelen, zoals: kortere sluitertijden, lagere ISO waardes, meer kleur, meer scherpte.
Het heeft maar 2 nadelen; het grootste nadeel is het probleem met het belichten van de al eerder genoemde ‘zweefdeeltjes’ ook wel ‘marine snow’ genoemd. Als je van voren belicht, bv met de ingebouwde flitser dan belicht je ook de stofdeeltjes van voren en deze vind je terug als witte puntjes op de foto, vóór je onderwerp! Oplossing hiervoor is het meer van de zijkant/bovenkant belichten, hiervoor worden vaak lange armen gemonteerd op onderwater camera’s. De stofdeeltjes zullen dan niet of in ieder geval veel minder nadrukkelijk aanwezig zijn op de foto. Om slagschaduw te voorkomen wordt er vaak met 2 flitsers gewerkt. Sommige onder water cineasten gebruiken zelfs 4 lampen op lange armen om hun film goed te belichten.
Het 2e nadeel is dat niet alle dieren even tolerant zijn tov licht. Dit zou ook nog een factor in de keuze tussen lampen en flitsers kunnen zijn. Als je duikt met lampen, zoals ik, creëer je een ‘bol van licht’ om je heen, dieren die niet van licht houden zullen je zien aankomen en hebben alle tijd om weg te gaan, lang voordat je ze ziet. Dieren die niet weggaan zullen langzaam wennen aan het licht als je rustig dichterbij gaat. Als je met flitsers duikt, is dit een mogelijkheid om dicht bij dieren te komen die niet van licht houden, alles instellen en neem die foto. Met flitsen bestaat er wel weer een wat grotere kans dat het dier in kwestie hiervan schrikt en dan wegzwemt, dit is per soort verschillend. Het gebruik van lampen en flitsers is vaker onderwerp in discussie over verstoring. Ik hou er niet van om dieren onnodig te verstoren, en probeer dieren altijd rustig te benaderen en de signalen te herkennen waaraan je kan zien of je te dichtbij komt. Hetzelfde geldt voor het gebruik van lampen, dieren waarvan ik weet dat ze er niet van houden bv paling, neem ik dan meestal ook geen foto’s van, tot nu toe pas 1 keer een gewillig exemplaar gevonden die zich er niet aan leek te storen. Snoeken zijn over het algemeen vrij onverschillig tov licht en grote baarzen gebruiken het licht zelfs om te jagen op hun kleinere soortgenoten, deze volgen je dan een hele nachtduik lang. Maar ik probeer altijd het welzijn van het dier boven het maken van foto’s te houden. Als het dier niet wil, dan maak ik geen foto, soms wel jammer, maar ja dan kijk ik over mijn camera heen en neem ik genoegen met de herinnering.


Snoek – Esox lucius – Boschmolenplas – typisch voorbeeld van gebruik interne flitser


Oorkwal – Aurelia aurita – Grevelingenmeer – Goed belicht in zeer ‘stoffig’ water

Onderwaterfotografie; wat heb je nodig?
Zowel wij mensen als onze fotoapparatuur zijn niet ontworpen om te functioneren in water dus we hebben wat extra spullen nodig om ons te beschermen en langdurig te verblijven in deze omgeving.
Ga je snorkelen dan volstaat een snorkeluitrusting: masker, snorkel, vinnen en afhankelijk van watertemperatuur een wetsuit tegen onderkoeling. Voor je camera volstaat een eenvoudig huis of ‘drybag’. Omdat je aan de oppervlakte bent en daar nog genoeg licht (kleur) aanwezig is, is er geen noodzaak voor lampen of flitsers.

Ga je freediven of skindiven (snorkelen waarbij je ook onder duikt en op 1 ademteug een tijd onderwater blijft), dan is hetzelfde nodig als bij snorkelen, en kan je als je wat dieper gaat misschien wel een kleurfilter of flitser gebruiken. Goed instellen van de witbalans kan tot een meter of 6 diep ook nog behoorlijke resultaten geven in helder water.

Ga je duiken dan heb je een volledige duikuitrusting en opleiding nodig, een degelijk huis voor om de camera en lampen of flitsers. Hoe dieper je gaat des te belangrijker wordt het om licht mee te nemen. Vaak kan je beter eerst investeren in goede flitsers of lampen en daarna pas in een duurdere camera of huis. Met goed licht en een redelijke camera kan je betere beelden maken dan met de duurste camera zonder licht.

De vragen die je bij aanschaf van materiaal moet stellen zijn: wat wil ik? en hoeveel geld heb ik (er voor over)? Als je een kwalitatief goed onderwaterhuis voor een digitale spiegelreflex gaat kopen, begint dit meestal rond 1000 euro (bv. Ikelite), hierbij komen dan nog verschillende poorten als je verschillende objectieven gaat gebruiken. Er zijn ook merken die onderwaterhuizen maken die beginnen rond 2500 euro (bv. Hugyfot, Sea&Sea, etc…). Dan heb je het nog niet eens over de flitsers die ook al snel een paar honderd euro per stuk kosten en dan nog wat bevestigingsmateriaal en flexibele armen om het geheel aan elkaar te koppelen.
Hetzelfde geldt bij het kopen van een duikuitrusting, je moet steeds afwegen welke kwaliteit je wilt, waarvoor/hoeveel je het gaat gebruiken en hoeveel geld je hebt. Je kan al een complete duikuitrusting kopen vanaf 1000 euro je kan er ook 5000 euro aan uit geven. Er is van alles op de markt waar je zelf een keuze uit moet maken.
Het is vaak beter om eerst een tijdje wat spullen te huren en uit te proberen en dan pas echt eigen materiaal te kopen, als je weet wat je wilt en hoe(veel) je het gaat gebruiken. Hier mag je best een paar euro aan uit geven. Als je eerst iets goedkoops aanschaft en daarna toch duurder spul wilt dan was dat goedkope uiteindelijk ook niet zo goedkoop.

Al deze spullen kosten een boel geld en dat moet je natuurlijk wel hebben. Ik zelf werk op dit moment (nog) onderwater met een semi-compactcamera de CANON Powershot G11 in het standaard CANON onderwaterhuis WP-DC34. De camera kostte mij +/- 400 euro, het huis +/- 200 euro. Ik heb wel fors geïnvesteerd in de lampen, omdat ik ook filmpjes maak en graag nachtduiken maak, dan is mijn verlichting om te duiken ook gelijk mijn verlichting om mee te fotograferen.. Mocht ik ooit een huis kopen voor mijn NIKON D300s die ik boven water gebruik, kan ik die lampen altijd nog gebruiken.


CANON WP-DC34 en 2x GreenForce SquidLED1500 + 2x Flexi II accu’s

Mijn huidige uitrusting is maar een voorbeeld, de echte profs geven toch de voorkeur aan een spiegelreflex., de voordelen: veel sneller op elk gebied: AF / ontspanvertraging / serieopnames, betere beeldkwaliteit, kunnen beter hoge ISO waardes aan zonder te veel ruis, ook is het makkelijker een egale achtergrond te krijgen bv bij macro opnames.
Nadelen van spiegelreflexen: het is lastig om te bedienen, zeker als je handmatig wilt scherpstellen. Je moet je camera + behuizing echt goed kennen, welke knopjes zitten waar en wat stel ik ermee in, zodat je dit onderwater eigenlijk blind kan doen. Als je nog moet gaan zoeken met je masker op en misschien handschoenen aan, dan wordt het lastig.
Ook ben je minder flexibel omdat je voor de duik moet kiezen welk objectief je gaat gebruiken, macro? groothoek? fisheye? eenmaal onderwater kan je niet meer wisselen. Kan balen zijn als er net een walvishaai van 8 meter langs komt en je met je macrolens rond aan het zwemmen bent…

Waar moet je verder nog aan denken?
Bij snorkelen of freediven is er verder niet veel om aan te denken, gewoon in het water springen en beginnen, let wel op mogelijke verbranding door de zon! Al menig snorkelaar met een rug zo rood als een kreeft het water zien uitkomen.

Ga je fotograferen tijdens het duiken, zorg dat je eerst een goede opleiding volgt en dat je goed kan duiken en je drijfvermogen goed onder controle hebt voordat je een camera gaat meenemen. Als je bezig bent met fotograferen eist dit een groot deel van je aandacht op, de handelingen die je nodig hebt om te duiken moeten dan vanzelf gaan. Als je duikvaardigheden nog niet optimaal zijn en je neemt een camera mee, heb je grote kans dat je de bodem of koraal raakt, beide ongewenst.

Duik altijd met een buddy en maak afspraken vooraf:
1) buddy zonder camera – spreek een signaal af voor als je ergens langer wilt blijven hangen om een bepaalde foto te maken, spreek af als je de buddy ergens wil laten poseren, blijf elkaar in de gaten houden.
2) buddy met camera – de focus ligt behalve voor je camera ook op het niet kwijtraken van elkaar, kan snel gebeurd zijn als je allebei een ander onderwerp aan het volgen bent..

Daarnaast moet je rekening houden met de beperkte tijd die je op een bepaalde diepte aanwezig mag zijn, je kan geen schuiltentje opzetten en een dag blijven zitten…
Ook onderkoeling is een gevaar dat je met genoeg afleiding van een camera wel eens te laat kan opmerken. Kies het juiste pak bij de watertemperatuur en de lengte van je duik.
Hou rekening met de samenstelling van de bodem, jouw beweging en ook die van evt. andere duikers in de buurt, hoe meer je beweegt hoe meer stof, en des te sneller je dieren laat schrikken. Zondagmorgen om 9 uur op de gemiddelde Nederlandse duikstek is vaak een garantie voor stofwolken, helaas.

Bekendheid met de duikstek en het leven onder water is essentieel bij het maken van goede foto’s. Ligt er een mooi wrak? Ligt die ene grote snoek altijd op dezelfde plaats? enz.
Natuurlijk is ook het bewerken van je foto’s met een fotoprogramma op de computer een middel om een mooie foto nog net iets mooier te maken. Zeker de moeite waard!

En het laatste dat ik iedereen wil meegeven die zich onder water begeeft:
Heb respect voor alles wat er leeft, blijf overal van af, laat ook iets over je medemens en doe een ander je afval niet cadeau. Anders gezegd:
“do not touch, do not feed, take nothing but pictures and leave nothing but bubbles”

Als je alles goed doet en een beetje geluk hebt kan je hele mooie foto’s maken, succes!


Masker kogelvis - Arothron diadematus – Rode Zee, Marsa Shagra, tijdens nachtduik, belicht met lamp
Back to top
Reply with quote
 
JelteV


Gender: Male
Age: 28
Joined: 09 Nov 2009
Posts: 298
Location: Amersfoort
Offline

View user's profile Send private message Send e-mail
PostPosted: Mon 18 Apr 2011, 15:33    Post subject:
Heel interessant om te lezen, Vincent. Ik weet niet of ik me er ooit aan waag, maar toch is het leuk om te weten. Prachtige foto's!!

Groeten, Jelte
_________________
Nikon D7000 -- Micro-Nikkor 105mm -- MF Asahi Super-Takumar 1.4/50 -- Nikkor 18-105mm -- Sigma 100-300mm + 1.4x -- M42 Meyer Görlitz Trioplan 2.8/100 -- MF tussenringen -- Manfrotto statief
Back to top
Reply with quote
 
Eric Gibcus


Gender: Male
Age: 56
Joined: 20 Sep 2005
Posts: 75
Location: Nieuwegein
Offline

View user's profile Send private message Send e-mail Visit poster's website
PostPosted: Mon 18 Apr 2011, 17:37    Post subject:
binnenkort weer met een geleend toestel op kreta kan niet wachten tot het zover is.
groet, eric
_________________
Nikon d200, d70, f90X, Nikon 80-400vr, Nikon 60 & 105 mm macro, Nikon28-70 mm, Nikon 20mm, Nikon Sb26 flitser, Sea & Sea YS-20 ow-flitser, Subal onderwaterhuis
kijk ook op www.deeldenatuur.nl
Back to top
Reply with quote
 
thijs broekkamp


Gender: Male
Age: 30
Joined: 07 Apr 2008
Posts: 86

Offline

View user's profile Send private message Send e-mail Visit poster's website
PostPosted: Mon 18 Apr 2011, 19:34    Post subject:
Nu ik er zelf steeds meer mee bezig ben vind ik het erg leuk om te lezen, goed gedaan Vincent, interessant om te lezen.
_________________
-----------------------
www.wildnature.nl
Back to top
Reply with quote
 
Vincent Rijnbende
Moderator
Moderator


Gender: Male
Age: 43
Joined: 05 Nov 2007
Posts: 2388
Location: Geleen
Offline

View user's profile Send private message
PostPosted: Mon 18 Apr 2011, 19:50    Post subject:
@All bedankt voor de leuke reacties!
@Eric, ik ben benieuwd wat je daar voor mooie plaatjes gaat maken, ik neem aan dat we die hier wel gaan zien...

Mochten er mensen zijn die serieus overwegen om iets onder water te gaan doen, ik sta altijd open voor vragen of opmerkingen. Gewoon hieronder of in een PB'tje, kan allemaal.

mvg
Vincent
Back to top
Reply with quote
 
hansh


Gender: Male
Age: 66
Joined: 04 Nov 2005
Posts: 83
Location: Nijmegen
Offline

View user's profile Send private message Send e-mail
PostPosted: Mon 18 Apr 2011, 20:20    Post subject:
Een heel boeiend verhaal en erg instructief. Ik ga er zelf niet aan beginnen maar het lijkt met elke keer weer een belevenis als je al die vissen zo ziet.
Mooie foto's, vooral die van de Masker kogelvis.

Gr. Hans
Back to top
Reply with quote
 
Vincent Rijnbende
Moderator
Moderator


Gender: Male
Age: 43
Joined: 05 Nov 2007
Posts: 2388
Location: Geleen
Offline

View user's profile Send private message
PostPosted: Wed 04 May 2011, 21:37    Post subject:
@hansh: je hoeft er natuurlijk ook niet aan te beginnen, maar het artikel geeft je wel een idee van wat er allemaal bij komt kijken.
Back to top
Reply with quote
 
Henk van den Born


Gender: Male
Age: 81
Joined: 08 Sep 2005
Posts: 264
Location: Landgraaf
Offline

View user's profile Send private message Send e-mail Visit poster's website
PostPosted: Thu 05 May 2011, 6:57    Post subject:
Goed en interessant verhaal.

Zelf ook veel gedoken in het Caribische gebied omdat ik daar een periode gewoond heb. Toen was er nog geen sprake van het digitale fototijdperk.
Weer in Nederland had ik geen zin meer om te duiken, ben een beetje een koukleum. Maar ik geniet zeker van je onder wateropnames Vincent.

Gr. Henk
_________________
Canon 6D met wat tele en macro glaswerk. Plus de Panasonic Lumix DC-G80 , Leica DG 100-400mm, macro 60cm . Monopod en Manfrotto driepoot.
Back to top
Reply with quote
 
Vincent Rijnbende
Moderator
Moderator


Gender: Male
Age: 43
Joined: 05 Nov 2007
Posts: 2388
Location: Geleen
Offline

View user's profile Send private message
PostPosted: Mon 09 May 2011, 19:51    Post subject:
Ach ja Henk, genieten is het belangrijkste.
En een beetje kou en slecht zicht trotseer ik graag, maar ja dat is voor iedereen verschillend.
Ik heb ook een collega die hanteert de 30/30 regel...
30 graden water en 30 meter zicht anders gaat ie er niet in Wink

gr.Vincent
Back to top
Reply with quote
 
Henri van Vliet
PixPas (Basic)


Gender: Male
Age: 54
Joined: 19 Mar 2009
Posts: 3142
Location: Hoenderloo
Offline

View user's profile Send private message Visit poster's website
PostPosted: Mon 09 May 2011, 20:03    Post subject:
Voor koukleumen is het duiken in Egypte misschien een aanrader.
Ik herinner mij dat we jaren terug in januari een wit besneeuwd Nederland achter lieten en verruilden voor 23 graden boven water, en 21 graden onder water !
En daar komt bij dat het zicht oneindig leek, en de kleurrijkdom van de vissen rond de Egyptische koraalriffen werkelijk fantastisch Very Happy

mvg vanuit het altijd zonnige Hoenderloo
_________________
mvg vanuit het altijd zonnige Hoenderloo

Camera en wat lenzen, geduld, inspiratie en doorzettingsvermogen.

http://henrivanvlietphotography.com/
Back to top
Reply with quote
 
Vincent Rijnbende
Moderator
Moderator


Gender: Male
Age: 43
Joined: 05 Nov 2007
Posts: 2388
Location: Geleen
Offline

View user's profile Send private message
PostPosted: Mon 09 May 2011, 22:32    Post subject:
Niet alleen Egypte, er zijn wel meer plaatsen rond de wereld waar het warm en helder is, en ook nog mooier dan Egypte.
De Rode Zee / Egypte is wel het best betaalbare / dichtstbijzijnde mooie duikgebied als je het over warm zout water hebt.
Ben er tot nu toe 5 keer geweest op verschillende plaatsen aan de Rode Zee kust.
Back to top
Reply with quote
 
bouke atema


Gender: Male

Joined: 05 May 2011
Posts: 12
Location: Utrecht
Offline

View user's profile Send private message Visit poster's website
PostPosted: Tue 10 May 2011, 10:30    Post subject:
dank je Vincent,
ik had het er al over vorige week met mn vriendin en zij was wel geintreseerd. Ik waag me er ook niet aan maar wel te gek dat anderen het doen en de info. en mooie fotos willen delen,

vriendelijke groet
Bouke
Back to top
Reply with quote
 
Gert64


Gender: Male
Age: 59
Joined: 27 Jun 2011
Posts: 2
Location: In de Bommelerwaard
Offline

View user's profile Send private message
PostPosted: Wed 29 Jun 2011, 11:58    Post subject:
Intressant artikel. Ik gebruik af en toe een dicapac onderwaterhoes maar ben niet zo tevreden over de resultaten.
Een onderwaterhuis voor mijn spiegelreflex waar ik mijn groothoekzoom in kwijt kan met een bolvormig frontglas zou een oplossing kunnen zijn. Ik vind die huizen wel erg prijzig. Ik durf er best een zelf te maken, maar zit een beetje met de bediening. Ik hoef eigenlijk alleen de sluiter en het keuzewiel te kunnen bedienen. Ik ga niet duiken(kan ik fysiek niet) maar waden door sloten en ondiepe grachten.
Iemand ervaring op dit gebied?
_________________
Sony alpha 550 met steeds meer glas.
Back to top
Reply with quote
 
Display posts from previous:   
   Nederpix.nl Forum Index -> Techniek

 
Post new topic   Reply to topic
Page 1 of 1


Jump to:  

You cannot post new topics in this forum
You cannot reply to topics in this forum
You cannot edit your posts in this forum
You cannot delete your posts in this forum
You cannot vote in polls in this forum